Polimerlerin Adlandırılması Diğer çoğu bilim dalında olduğu gibi polimerlerin adlandırılmasında da henüz ortak bir noktaya gelinememiştir. Değişik kitap ve kaynaklarda farklı adlandırma sistemleriyle karşılaşılaşılabilir. Bu bölümde polimerlerin adlandırılmasında yaygın kullanılan bazı kurallar kısaca verilecektir. Katılma Polimerizasyonu İle Polimerleşen Polimerlerinin Adlandırılması Katılma polimerizasyonuyla elde edilen polimerlerin adlandırılmaları kolaydır. Polimerin sentezde kullanılan monomerin adı tek kelimeden oluşmuş ise, doğrudan monomerin adı önüne poli- eki konarak polimerin adına geçilir (polietilen, polistiren, poliakrilonitril vb). etilen - polietilen stiren - polistiren akrilonitril - poliakrilonitril Şekil 1 : Monomerinin adı tek kelime olan katılma polimerlerin adlandırılması. Poli(metil metakrilat), poli( \rm \alpha -metil stiren), poli(cis-1,4-izopren), poli(vinil asetat) örneklerinde olduğu gibi monomer adında birden fazla kelime ya da simge bulunursa, karışıklığı önlemek amacıyla monomerin adı ayrıca parantez içerisine alınır. metil metakrilat - poli(metil metakrilat) \rm \alpha-metil stiren - poli( \rm \alpha-metil stiren) cis-1,4-isopren - poli(cis-1,4-isopren) vinil asetat - poli(vinil asetat) Şekil 2 : Monomer adı tek kelimeden oluşmayan katılma polimerlerin adlandırılması. Bazı katılma polimerleri adlandırılırken kuramsal monomer adı kullanılır. Örneğin; poli(vinil alkol), poli(vinil asetat)ın hidroliziyle hazırlanır, ancak, adlandırılırken vinil alkolün (kararsız) polimerizasyonuyla sentezlendiği varsayılır. Şekil 3 : Poli(vinil asetat) kullanılarak poli(vinil alkol) elde edilmesi. Basamaklı Polimerizasyon İle Elde Edilen Polimerlerinin Adlandırılması Tek çıkış maddesi kullanılarak sentezlenen kondensasyon polimerlerinin adlandırılması katılma polimerlerine benzer şekilde yapılır. Örneğin; 12-aminolaurik asitin kondensasyon tepkimesiyle elde edilen polimer bir poliamit olan poli(12-aminolaurik asit) tir. Şekil 4 : 12-amino laurik asitten poli(12-amino laurik asit) veya naylon-12 elde edilmesi. Poli(12-aminolaurik asit) yapısındaki polimer lauril laktamdan halka-açılma polimerizasyonuyla da sentezlenebilir. Bu durumda polimerin adı poli(lauril laktam) olacaktır ve bu şekilde adlandırmayla polimerin sentezinde kullanılan çıkış maddesi açıkça belirtilir. Poliamitlerin sentez ürünleri naylon geleneksel adı ile adlandırılabilir. Bu nedenle 12 karbonlu ve \rm -CO-NH- tekrarlanan birime sahip, poli(12-aminolaurik asit) veya poli(lauril laktam) aynı yapıda polimerlerdir ve naylon 12 şeklinde adlandırılırlar (Şekil 5). Şekil 5 : 12-lauril laktamdan poli(12-lauril laktam) veya naylon-12 elde edilmesi. Naylon 6, kaprolaktamdan sentezlenen poliamitin (polikaprolaktam) geleneksel adıdır. Kaprolaktamın polimerizasyonu tepkime koşullarına ve kullanılan katalizöre bağlı olarak basamaklı veya katılma polimerizasyonu mekanizmasını izler. Her iki yolla elde edilen polimerin yapısı aynıdır ve zincirler üzerinde amit bağları bulunduğu için basamaklı polimer grubunda incelenir. 6-aminokaproik asitten sentezlenen poli(6-aminokaproik asit)in yinelenen birimi naylon 6 ile aynı yapıdadır. İki çıkış maddesi üzerinden sentezlenen poliamitlerin naylon olarak adlandırılmasında kullanılan ilk sayı diaminin karbon sayısını, ikincisi ise diğer bileşiğin karbon sayısını gösterir. 6 karbonu bulunan hekzametilen diamin ve 10 karbonu bulunan sebakoil diklorürün verdiği poliamit, poli(hekzametilen sebakamit)tir ve naylon 6-10 adını alır. Naylon 6-10, sebakoil diklorür yerine sebakoik asit kullanılarak da hazırlanabilir. Şekil 6 : 6 karbonlu hekzametilen diamin ve 10 karbolu sebakoil diklorüründen naylon 6-10 elde edilmesi. Kopolimerlerin Adlandırılması Kopolimerler adlandırılırken aşağıdaki kurallara dikkat edilmelidir. Yapısal veya konfigürasyonel özelliklerde farklılık gösteren monomerik birimlere sahip olan ancak tek bir monomerden türetilen polimerler, temel tanımlara göre kopolimer olarak kabul edilmezler. Örneğin; bütadien polimerleştirildiğinde, polimer molekülü içinde Şekil 7 deki gibi birimler bulunur. Ancak yine de bir kopolimer olarak değil bir homopolimer gibi polibütadien olarak adlandırılır. Şekil 7 : Bütadienden moleküllerinden polibütadien moleküllerinin oluşumu. Enantiomer içeren monomerlerin polimerleri de kopolimer olarak değil homopolimer olarak adlandırılır. Yapısal özelliklerde farklılık gösteren monomerik birimlere sahip olan, ancak bir homopolimerden kimyasal modifikasyonla türetilen polimerler aynı şekilde adlandırılabilir. Örneğin hem ester hem de alkol birimlerini içeren kısmen hidrolize edilmiş poli(vinil asetat) bir kopolimer olarak adlandırılmaz. A ve B adlı monomerleri kullanılarak hazırlanan kopolimerler aşağıdaki şekilde adlandırılabilirler. Kopolimerin hangi tür polimer olduğu belirtilmeyecekse veya belli değilse; poli(A-ko-B) veya poli(B-ko-A) veya poli(A-co-B) veya poli(B-co-A) şeklinde adlandırılır. A ve B monomerleri kopolimer içinde rastlantısal (random) olarak bulunuyorsa poli(A-ran-B) veya poli(B-ran-A) Kopolimer içindeki A ve B oranı belli ve A nın miktarı fazla ise istatistiksel (statistical) oran belli olduğundan poli(A-stat-B) şeklinde adlandırılır. A ve B monomerleri kopolimer içinde alternatif olarak yer alıyorsa poli(A-alt-B) veya poli(B-alt-A) şeklinde adlandırılır. A ve B monomerleri kopolimer içinde bloklar içerecek şekilde polimerleşmiş ise poli(A-blok-B) veya poli(B-blok-A) şeklinde adlandırılır. A ve B monomerleri kopolimer içinde aşı kopolimer oluşturmuşsa ve Ana zincir A polimerinden oluşuyorsa poli(A-aşı-B) veya poli(A-graft-B) şeklinde adlandırılır. Stiren ve akrilonitril monomerleri kullanılarak Şekil 8 de kopolimerler örneklenmiştir. poli(stiren-alt-akrilonitril) poli(stiren-blok-akrilonitril) poli(stiren-ran-akrilonitril) poli(stiren-aşı-akrilonitril) Şekil 8 : Stiren akrilonitril kopolimerlerinin bazı örnekleri.